Chính sách thuế đối với báo chí: Liệu có cơ chế đặc thù?

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán

Trong quá trình tổ chức lấy ý kiến đóng góp vào dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) và Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT), liên quan đến hoạt động báo chí, có 2 vấn đề đặt ra: Một là hoạt động báo chí có những điểm đặc thù, không mang tính chất kinh doanh thuần tuý nhưng phải chịu thuế TNDN như các doanh nghiệp (DN) khác thì có hợp lý không? Hai là, trong lần sửa đổi này, những nội dung nào trong các quy định về thuế liên quan đến hoạt động báo chí cần được xem xét sửa đổi cho phù hợp? Tạp chí Thuế trân trọng giới thiệu với bạn đọc bài viết xung quanh các vấn đề này.

Chế độ ưu đãi

Trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hoá tập trung, hoạt động báo chí chủ yếu được Nhà nước bảo đảm kinh phí (thông qua các cơ quan chủ quản) theo nguyên tắc “thu đủ, chi đủ”. Báo chí chủ yếu tập trung thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, hoạt động kinh tế rất nghèo nàn, cơ quan báo chí không được quyền định giá bán, không được toàn quyền chủ động về tài chính, các chi phí đầu vào cũng không được hạch toán đầy đủ... Cũng trong thời gian này, chính sách thuế chỉ áp dụng đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, nên các hoạt động có thu của báo chí chưa đưa vào diện chịu thuế mà thực hiện theo chế độ thu đơn thuần. Theo đó, số thu được từ hoạt động kinh tế thời gian đầu được nộp toàn bộ vào ngân sách, những năm sau đó được sử dụng bù đắp chi phí bỏ ra, nếu còn thiếu sẽ được cơ quan chủ quản bố trí kinh phí; ngược lại, sẽ nộp ngân sách số chênh lệch thu lớn hơn chi.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Kể từ khi đất nước chuyển sang cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, báo chí cách mạng Việt Nam cũng có nhiều đổi mới, hoạt động có thu ngày càng đa dạng và phong phú hơn. Ngoài nhiệm vụ chính trị theo chức năng, cơ quan báo chí còn được tổ chức hoạt động kinh doanh, dịch vụ phù hợp với chuyên môn, nghiệp vụ để tạo thêm nguồn thu, đầu tư trở lại cho việc phát triển báo chí. Với việc thực hiện các hoạt động này, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Báo chí năm 1999 quy định, cơ quan báo chí thực hiện nghĩa vụ thuế đối với các hoạt động kinh doanh, dịch vụ; đồng thời, cơ quan báo chí được hưởng các chế độ ưu đãi về thuế, ưu đãi về phí đối với hoạt động xuất bản, phát hành báo chí. Theo đó, từ năm 2003 trở về trước cơ quan báo chí được miễn thuế môn bài và được cấp lại số thuế TNDN đã nộp để đầu tư phát triển sự nghiệp báo chí.

Những điểm đặc thù

Thứ nhất, xuất phát từ mục tiêu của báo chí là công cụ tư tưởng của Đảng và Nhà nước, hoàn toàn khác với mục tiêu của doanh nghiệp là tìm kiếm lợi nhuận để mang lại lợi ích cho nhà đầu tư, nên có ý kiến cho rằng, cần có quy định đặc thù về thuế đối với hoạt động báo chí, không nên đánh đồng cơ quan báo chí với doanh nghiệp. Thực tế hiện nay, đại bộ phận cơ quan báo chí thuộc loại hình đơn vị sự nghiệp có thu nhưng có những điểm khác biệt so với các đơn vị sự nghiệp thuộc loại hình khác, đó là việc bù đắp chi phí không thể chỉ dựa vào nguồn thu từ phát hành ấn phẩm mà phải dựa vào những khoản thu từ các dịch vụ khác. Từ đặc thù này, nên chăng cần nghiên cứu để có thể áp dụng cơ chế trong khuôn khổ Luật Thuế TNDN hiện hành, trên quan điểm nhìn nhận báo chí như một lĩnh vực khuyến khích đặc biệt, hoặc được coi là lĩnh vực cần khuyến khích đẩy mạnh xã hội hoá (giống như xã hội hoá văn hoá, y tế, giáo dục,...) và cơ quan báo chí cần được áp dụng thuế suất ưu đãi với mức thuế suất 10% hoặc 15%.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Thứ hai, sự không đồng đều về khả năng tạo nguồn thu giữa các cơ quan báo chí do điều kiện khách quan mang lại đòi hỏi phải có giải pháp tài chính đồng bộ với chính sách thuế, hướng tới sự công bằng mà không phải cào bằng. Mặc dù các cơ quan báo chí đều có quyền bình đẳng trong việc thực hiện các dịch vụ như tổ chức sự kiện, quan hệ công chúng, dẫn chương trình, cung cấp thông tin theo yêu cầu, in ấn,... nhưng mỗi cơ quan báo chí có tiềm lực tài chính khác nhau do “lợi thế” về tên gọi, chức năng, nhiệm vụ cụ thể, đối tượng phục vụ... Không ít cơ quan báo chí phát triển mạnh cả về quy mô và sức mạnh tài chính, đạt tới mức của những hãng thông tấn hay tập đoàn truyền thông nhưng cũng có rất nhiều cơ quan báo in, nhất là loại báo, tạp chí chuyên ngành, tuy rất cần cho công tác chuyên môn của xã hội hoặc lĩnh vực phục vụ nhưng gặp khó khăn về tài chính, nhiều trường hợp không thể tự cân đối được thu chi.

Đặc điểm này cho thấy, việc áp dụng thống nhất chính sách thuế theo pháp luật hiện hành tuy bảo đảm sự bình đẳng trên phương diện chung, nhưng thực tế sẽ khó đạt được sự công bằng. Ví dụ, sau khi nộp đủ thuế TNDN đối với hoạt động quảng cáo theo luật định, nguồn tài chính của Báo Tuổi trẻ, Thanh niên, VTV,... sẽ lớn gấp nhiều lần so với Báo Nhân dân, trong khi nhiệm vụ chính trị của Báo Nhân dân chắc chắn không kém, nếu không muốn nói là lớn nhất trong điều kiện thực tế của Việt Nam. Chính vì vậy, cần xem xét đến quy định đã áp dụng trước đây (tài trợ lại cho một số báo chí chính trị một phần số thuế đã nộp NSNN) nhưng biện pháp xử lý cần triệt để hơn, toàn diện hơn, mở rộng phạm vi đối với các báo, tạp chí chuyên ngành. Theo đó, ngoài việc bảo đảm đủ nguồn lực tài chính tương xứng với nhiệm vụ tuyên truyền mà Nhà nước yêu cầu, cần bố trí tài trợ NSNN tương ứng với số thuế mà báo chí đã nộp của năm trước. Với giải pháp này, những cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền “nặng ký” hơn có thể nhận được nguồn lực một cách đàng hoàng hơn.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Thứ ba, cơ quan báo chí vừa có hoạt động dịch vụ giống như doanh nghiệp, vừa phải tuân thủ cơ chế của đơn vị sự nghiệp công lập, do đó, làm thế nào để tránh được những “khập khiễng” lâu nay? Báo chí hiện nay khi thực hiện một số dịch vụ cũng có những việc phải làm giống như doanh nghiệp, cũng phải cạnh tranh mở rộng thị trường, cũng rất cần đầu tư phát triển, đổi mới nội dung và hình thức, nâng cao chất lượng tin bài. Quả thực cũng rất khó cho báo chí khi vừa phải thực hiện cơ chế tài chính theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập, vừa thực hiện quy định về thuế TNDN. Do đó, nếu áp dụng chung mức thuế suất thuế TNDN (28%) như doanh nghiệp thì cũng nên để báo chí thực hiện việc hạch toán tiền lương vào chi phí hợp lý theo số thực chi theo quy định của hợp đồng lao động.

Thứ tư, việc chi trả nhuận bút báo chí cần được xem xét như là chi phí dịch vụ mua ngoài, cần phải có sự thống nhất trong cách hiểu và vận dụng Nghị định 61/2002/NĐ-CP (hoặc ban hành Nghị định mới thay thế). Chất lượng và nội dung một tờ báo không chỉ dựa vào đội ngũ những người làm công tác biên tập, hiệu đính, đội ngũ phóng viên mà còn có công sức không nhỏ của các cộng tác viên và tác giả của các tác phẩm được gửi đến. Quy định hiện hành về lập Quỹ nhuận bút bằng 5% đến 10% doanh thu hoạt động báo chí chưa thực sự minh bạch và không phù hợp với mặt bằng hiện nay. Rõ ràng là với cùng tỷ lệ % thì trích trên doanh thu về ấn phẩm báo chí sẽ nhỏ hơn rất nhiều so với trích trên cả doanh thu của hoạt động bổ trợ. Trong khi những bài viết tốt trên mặt báo sẽ đưa đến sự tín nhiệm của độc giả đối với tờ báo đó và đương nhiên sẽ kéo theo các dịch vụ bổ trợ được đa dạng hơn, quảng cáo sẽ được nhiều người biết đến hơn. Ai cũng biết, với mức chi trả nhuận bút cho tác phẩm báo chí hiện nay chỉ bằng 1/3, thậm chí 1/4 mức thù lao so với việc đi giảng bài, làm đề tài hoặc các công việc khác, không ít cơ quan báo chí đã phải làm các công việc hoàn toàn không mong muốn là sự “hợp thức hoá” để “giữ chân” cộng tác viên. Nếu tiếp tục giữ như hiện nay, khó có thể đạt được yêu cầu minh bạch ngay từ các cơ quan tuyên truyền, để thực hiện yêu cầu rõ ràng minh bạch được đề ra đối với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật thuế.

Thứ năm, các chi phí quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại, chi tiếp tân, khánh tiết, chi hoa hồng môi giới, chi phí hội nghị, chi báo biếu, báo tặng... cần phải đặt trong môi trường đặc thù của báo chí. Việc thực hiện dịch vụ quảng cáo của cơ quan báo chí hoàn toàn khác với hoạt động quảng cáo của doanh nghiệp. Việc doanh nghiệp bỏ chi phí ra để quảng cáo cho hình ảnh, thương hiệu của doanh nghiệp, cho sản phẩm của mình khác với mục đích quảng bá, đăng tải thông tin, hình ảnh của doanh nghiệp hoặc sản phẩm của họ trên mặt báo. Hiện tại, hầu hết các tạp chí có khó khăn về nhân sự đã và đang chuyển sang cơ chế khoán thẳng các chi phí khai thác quảng cáo theo tỷ lệ % trên giá trị hợp đồng. Chi phí khai thác quảng cáo được khoán thường bao gồm nhiều khoản như công tác phí, cước phí bưu điện, văn phòng phẩm, lấy tin bài, mua phim, tranh ảnh, thiết kế lên các trang quảng cáo, chăm sóc khách hàng,... những chi phí này khác xa với chi phí của doanh nghiệp chi ra để thực hiện việc quảng cáo về họ hoặc sản phẩm của họ. Tương tự, khoản chi báo biếu cũng không hoàn toàn mang bản chất của chi phí giao dịch, môi giới, quảng cáo vì không phải ai cũng được biếu báo. Người được biếu báo thường là các cán bộ lão thành mà cơ quan báo chí cần tranh thủ sự góp ý về nội dung, định hướng tuyên truyền, hoặc cần tận dụng trí tuệ của họ. Trị giá bằng tiền của báo biếu có thể xếp tương tự như chi trả dịch vụ tư vấn bằng chính ấn phẩm báo chí, cũng có thể được xem như là một khoản chi cần thiết về đầu tư cho tương lai. Những trường hợp đối tác ký kết các hợp đồng quảng cáo, tác giả của các tác phẩm báo chí được đăng trên mặt báo cũng là những đối tượng đương nhiên được thụ hưởng báo biếu, và như vậy đây là chi phí trực tiếp liên quan đến việc tạo ra thu nhập trong kỳ mà không giống như chi phí về giao dịch, đối ngoại của doanh nghiệp.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Còn gần 2 tháng nữa Quốc hội sẽ xem xét thông qua Luật Thuế TNDN sửa đổi, hy vọng rằng các vấn đề đặc thù của hoạt động báo chí sẽ được thảo luận cân nhắc kỹ lưỡng để có các quy định phù hợp, tạo thuận lợi cho các cơ quan báo chí phát triển và hoàn thành tốt nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao cho./.