Cải cách hành chính thuế cốt yếu phải đổi mới thể chế chính sách

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán

Cải cách hành chính thuế gồm nhiều nội dung: cải cách thể chế quản lý thuế, cải cách tổ chức bộ máy, cải cách thủ tục thuế, bồi dưỡng cán bộ công chức, hiện đại hoá công chức thuế... Song, vấn đề cốt lõi chính là cải cách thể chế quản lý thuế.

Thể chế quản lý thuế được hiểu là một hệ thống các qui tắc ràng buộc hoặc hình thức tổ chức được thiết lập để quản lý thuế, bao gồm hệ thống chính sách thuế và hệ thống quản lý thuế. Khi thể chế quản lý đã được xác lập thì các yếu tố quản lý khác đương nhiên phải điều chỉnh cho phù hợp, kể cả thủ tục, bộ máy, con người, phương thức giải quyết các công việc về thuế. Thể chế quản lý thuế không chỉ liên quan đến bộ máy ngành thuế mà còn liên quan mật thiết đến quyền và nghĩa vụ của người nộp thuế, đến trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Phân tích những nội dung cải cách hành chính thuế, những năm qua, ngành thuế đã có những bước tiến dài. Về thể chế quản lý thuế đã ban hành khá đầy đủ hệ thống pháp luật thuế để làm cơ sở quản lý thu các loại thuế, đặc biệt trong năm 2006 đã ban hành Luật Quản lý thuế, theo đó đã cải cách triệt để thủ tục hành chính theo hướng đơn giản, thống nhất, minh bạch; thay đổi cơ chế quản lý ở cơ quan thuế theo chức năng; người nộp thuế tự khai, tự nộp; nâng cao trách nhiệm cả 3 nhóm đối tượng: cơ quan và công chức thuế, người nộp thuế và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan. Ngành thuế đã tăng cường công tác hỗ trợ người nộp thuế về thông tin, chính sách thuế; triển khai thực hiện cơ chế một cửa, người nộp thuế chỉ tiếp xúc với cơ quan thuế qua bộ phận một cửa; cơ quan thuế chỉ tiến hành thanh tra kiểm tra tại trụ trở doanh nghiệp trong trường hợp phát hiện doanh nghiệp có dấu hiệu vi phạm pháp luật thuế, thông qua việc phân tích, đánh giá rủi ro dựa trên những tiêu chí qui định… Đây là những điểm sáng về cải cách hành chính thuế trong những năm qua, được dư luận đồng tình, ủng hộ.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Tuy nhiên, việc cải cách hành chính thuế vẫn chưa đủ, chưa đáp ứng được yêu cầu mới. Theo đánh giá của Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) thì năng lực cạnh tranh nước ta còn rất thấp, môi trường kinh doanh chưa được cải thiện so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Ngoài ra, một số vấn đề nổi cộm như chi phí thủ tục, thoả thuận nộp thuế v.v… còn phổ biến. Dù đánh giá ở mẫu điều tra có đúng thực tế trên diện rộng hay không và thời điểm khảo sát đó vào năm 2006, nên chưa có tác động tích cực của Luật Quản lý thuế đến cải cách hành chính thuế, nhưng những vấn đề trên cũng đủ khiến ngành thuế phải suy ngẫm để xem xét nghiêm túc. Tại sao mọi nỗ lực cố gắng cải cách của ngành thuế trong những năm qua vẫn chưa đem lại hiệu quả như mong muốn? Theo chúng tôi, có hai nhóm nguyên nhân chính:

Một là, trong nội tại ngành thuế vẫn còn nhiều nội dung chưa đổi mới kịp theo yêu cầu.

Trước hết, là từ thể chế hành chính thuế, đây là nguyên nhân của mọi nguyên nhân. Luật Quản lý thuế, tuy chưa thực sự tròn trĩnh, nhưng có thể xem là một bước cải cách vượt trội của ngành thuế, nhưng hệ thống chính sách thuế vẫn chưa bao quát phạm vi và đối tượng áp dụng, còn nhiều nội dung thiếu rõ ràng, có thể hiểu nhiều nghĩa. Từ đó sinh ra một hệ thống văn bản con rất lớn ở từng cấp quản lý thuế, không đủ tính qui phạm pháp luật để xử lý tình huống cụ thể, nhất là thuế GTGT, thuế TNDN, hóa đơn chứng từ, xử lý vi phạm… Một số chính sách thuế đã quá lạc hậu như thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế nhà đất, ban hành từ những năm đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước, theo tư duy “qui thóc” của thời bao cấp, nay vẫn tồn tại, chưa được bổ sung, thay thế. Hệ thống chính sách phí quá rườm rà, thiếu khoa học, vừa là gánh nặng cho người nộp, nhất là nông dân, vừa tăng thủ tục hành chính vì cơ sở thu không vững chắc. Đó là chưa kể vô số các khoản thu khác, thu tại xã không thuộc cơ quan thuế quản lý…

Bộ máy tổ chức ngành thuế đến nay tuy tương đối ổn định, nhưng cũng còn nhiều điều đáng bàn, nhất là giai đoạn thí điểm. Đội ngũ cán bộ công chức thuế vừa thiếu, vừa yếu do thiếu chuyên nghiệp, đào tạo chưa tập trung chuyên sâu về kỹ năng chuyên môn, chưa đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Qui trình quản lý thuế không theo kịp cải cách chính sách và bộ máy nên thường chắp vá, khập khễnh, tính hiệu lực không cao. Qui trình 1209/2004 về quản lý thuế đối với doanh nghiệp (DN) vẫn còn hiệu lực nhưng hiệu lực “nửa vời”, vì đã có là qui trình 1125/2005 thay thế phần xử lý tờ khai và chứng từ nộp thuế, Qui trình 1123/2005 thay thế phần quản lý thu nợ… Qui trình 1201/2004 về quản lý hộ kinh doanh cá thể, phải “vận dụng hết sức linh hoạt” mới có thể “vận hành” được. Chưa hết, lại thêm một số sổ tay nghiệp vụ ban hành kèm theo Quyết định hẳn hoi, nhưng nội dung hầu như giống quy trình và số trang đồ sộ hơn… nên không biết cái nào có hiệu lực hơn cái nào!

Hai là, nguyên nhân từ phía doanh nghiệp và môi trường kinh tế - pháp luật - xã hội.

Ở nước ta, đa số DN làm ăn chân chính, nộp thuế đầy đủ. Nhưng cũng có không ít DN ý thức trách nhiệm xã hội chưa cao (Hội đồng Thương mại Thế giới đã đưa ra định nghĩa: Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là một sự cam kết trong việc ứng xử một cách hợp đạo lý và đóng góp vào sự phát triển kinh tế, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống của lực lượng lao động và gia đình họ, cũng như của cộng đồng địa phương và của toàn xã hội nói chung), do đó, chưa tự giác trong thực hiện nghĩa vụ thuế, hoặc cố tình chậm nộp thuế, trốn thuế… Nhiều DN chưa quan tâm, hoặc chưa chủ động tìm hiểu thông tin, chính sách thuế mới, trình độ của kế toán quá yếu nên thường khai sai, khai thiếu, nhiều trường hợp không thực hiện được chế độ kế toán phải ấn định thuế. Ngoài ra, nhiều DN chưa ứng dụng công nghệ tin học, thương mại điện tử nên chưa tiếp cận được phầm mềm hỗ trợ khai thuế, chưa sử dụng hoá đơn tự in v.v… Các nguyên nhân trên, phát sinh rất nhiều công việc đối với kế toán trong thực hiện các thủ tục hành chính thuế; làm tăng gánh nặng cho DN và cho cả cơ quan thuế, nhất là khi qui mô kinh doanh phát triển.

Cũng cần nói thêm rằng, phần đông các DN dân doanh thực hiện kế toán thường chủ yếu đối phó với cơ quan thuế, chưa thấy được vai trò của kế toán quản trị nội bộ DN trong phát triển kinh doanh. Thực tế một nhân viên kế toán có thể làm việc cho 2 - 3 DN, thậm chí đến 5-6 DN, nên không thể giúp DN quản lý vốn, tài sản của mình. Ngoài ra, nhiều trường hợp nhân viên kế toán còn kiêm nhiệm luôn việc bán hàng, mua vật tư, thu hồi nợ… nên khó phân biệt đâu là công việc kinh doanh, đâu là công việc liên quan đến thuế. Do đó, khi trả lời các bảng câu hỏi điều tra do các tổ chức thu thập trên, DN cần thận trọng, tránh đổ hết thời gian cho chi phí thủ tục thuế.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Môi trường kinh tế - pháp luật - xã hội thì rất rộng, nhưng tác động đến cải cách hành chính thuế rõ nhất là việc cải cách hành chính chưa đồng bộ ở các ngành, lĩnh vực có liên quan đến thủ tục thuế như đất đai, xây dựng, đăng ký kinh doanh, quản lý phương tiện tài sản kinh doanh, nền kinh tế còn dùng tiền mặt, thiếu minh bạch trong kiểm soát thu nhập, xử lý vi phạm pháp luật chưa nghiêm, ý thức chấp hành pháp luật nói chung và pháp luật thuế của người dân chưa cao, hiểu biết về thuế còn hạn chế, khi mua hàng chưa có thói quen yêu cầu người bán hàng xuất hoá đơn v.v… làm phát sinh chi phí thủ tục về thuế cho các đối tượng có liên quan, cho xã hội.

Vậy giải pháp nào để nâng cao hiệu quả cải cách hành chính thuế? Trước hết ngành thuế phải cải cách quyết liệt hơn nữa, trong đó tập trung vào cải cách thể chế. Tổng cục Thuế cần rà soát, bãi bỏ hoặc bổ sung những văn bản pháp luật lạc hậu, còn chồng chéo, thiếu rõ ràng, hạn chế sử dụng văn bản con, chỉ hướng dẫn thực hiện thống nhất văn bản pháp qui, không mang tính qui phạm pháp luật. Về lâu dài, cần phải hoàn chỉnh hệ thống chính sách thu, từ những nguồn thu có cơ cấu lớn đến các khoản thu nhỏ lẻ thuộc ngân NSNN. Ban hành đầy đủ hệ thống qui trình quản lý thuế chặt chẽ, thống nhất. Nâng cao chất lượng hỗ trợ thuế cho DN bằng nhiều hình thức. Đào tạo chuyên sâu về kỹ năng công tác, nâng cao trách nhiệm công vụ, văn hóa công sở cho công chức thuế. Phát triển dịch vụ tư vấn thuế thị trường.

Đối với DN, cần tự giác và chủ động trong thực hiện nghĩa vụ thuế như thường xuyên cập nhật thông tin chính sách thuế mới thông qua các kênh tư vấn trực tiếp tại cơ quan thuế, điện thoại, truy cập vào website ngành thuế, tự nghiên cứu tìm hiểu hay thuê dịch vụ tư vấn thuế; tự tính, tự khai và nộp thuế chính xác, trung thực, đầy đủ, kịp thời. DN nên đầu tư vào công nghệ thông tin để phục vụ kinh doanh trong môi trường hội nhập, đăng ký sử dụng hoá đơn tự in. Nâng cao ý thức trách nhiệm đối với xã hội, trong đó có nghĩa vụ nộp thuế.

Nhà nước cần cải cách hành chính một cách mạnh mẽ, đồng bộ ở các ngành, lĩnh vực. Triển khai chính phủ điện tử, tin học hóa trong các cơ quan hành chính, có cơ chế khuyến khích các DN sử dụng thương mại điện tử, thanh toán qua ngân hàng. Nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật cho người dân ngay từ trường phổ thông và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Cùng với việc thực hiện Luật Quản lý thuế, nếu ngành thuế, DN và các cơ quan liên quan tích cực phối hợp thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên thì hiệu quả cải cách hành chính thuế sẽ ngày càng cao hơn, đáp ứng yêu cầu của DN và xã hội trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới./.