Quản lý thu nhập: Biện pháp nào giảm thiểu rủi ro?

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán

Có thể khẳng định rằng, yếu tố tiền đề quyết định chất lượng, hiệu quả việc thực thi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) chính là công tác quản lý thu nhập dân cư. Ở các nước phát triển, mọi giao dịch kinh tế phát sinh trong xã hội đều thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt thì vấn đề kiểm soát thu nhập dân cư khá thuận lợi và dễ dàng, nhưng đối với Việt Nam, khi giao dịch tiền mặt còn phổ biến thì đây là một thách thức rất lớn. Vậy với thách thức này, ngành thuế đã có biện pháp gì để giảm thiểu những rủi ro, thất thoát trong quản lý thuế, đảm bảo động viên đúng mức thu nhập, tạo sự công bằng và bình đẳng về nghĩa vụ nộp thuế giữa mọi cá nhân trong xã hội?

Từ nguyên tắc cơ bản...

Theo nhận định của Tổng cục Thuế, kiểm soát thu nhập dân cư là vấn đề lớn của cả xã hội mà để quản lý được đòi hỏi phải có sự tham gia tích cực của cả một thể chế đồng bộ, từ hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan chi trả thu nhập đến mọi người dân trong xã hội, nếu chỉ nỗ lực của riêng ngành thuế thì không đủ. Hơn thế, vấn đề này cũng phụ thuộc nhiều vào yếu tố thời gian để xã hội đạt tới những chuẩn mực nhất định, khi mọi thu nhập trong cộng đồng đều thực hiện thanh toán qua hệ thống ngân hàng. Trong nỗ lực chung này, hiện nay Ngân hàng Nhà nước đang triển khai thực hiện Chiến lược thanh toán không dùng tiền mặt đến năm 2010 - tầm nhìn 2020 trên phạm vi cả nước. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có chỉ thị yêu cầu đẩy nhanh hơn nữa để đề án được hoàn thành trước thời hạn. Đây sẽ là tiền đề để ngành thuế có thể kiểm soát chính xác, đầy đủ thu nhập dân cư, đảm bảo động viên công bằng, đúng mức thu nhập của mọi người dân trong xã hội.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Còn trong giai đoạn hiện nay, khi cơ sở nền tảng cho việc quản lý thu nhập còn chưa đầy đủ thì trong nỗ lực của riêng mình, ngành thuế cũng đã chủ động đề ra những giải pháp để hạn chế thấp nhất những rủi ro, thất thoát có thể xảy ra. Về nguyên tắc, để kiểm soát được thu nhập dân cư, trước hết cơ quan thuế sẽ căn cứ vào những thông tin, dữ liệu được cung cấp bởi các cơ quan chi trả thu nhập. Trách nhiệm cung cấp thông tin cho cơ quan thuế của các đơn vị chi trả thu nhập đã được Luật Thuế TNCN và các văn bản hướng dẫn quy định rất rõ, nên ngành thuế hoàn toàn có thể yên tâm về các nguồn thông tin này. Thứ hai là, ngành thuế sẽ căn cứ vào thông tin từ các tổ chức, đơn vị có quan hệ kinh tế với các cá nhân để khai thác các nguồn thu nhập. Thứ ba là, cơ quan thuế sẽ dựa vào hệ thống chính trị ở cơ sở bao gồm chính quyền và hội đồng tư vấn thuế phường, xã để có được những thông tin về thu nhập của cá nhân, nhất là các cá nhân kinh doanh. Cũng để kiểm soát được thu nhập thì một trong những giải pháp mà ngành thuế coi trọng nhất đó chính là nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền, giải thích, động viên, hướng dẫn nhằm khuyến khích, khơi dậy tinh thần tự nguyện, tự giác của mọi công dân trong việc thực hiện tốt nghĩa vụ khai, nộp thuế TNCN.

Đối với những hành vi kê khai không đúng về thu nhập, khai giảm trừ người phụ thuộc, ngành thuế cũng đã lường trước những biện pháp ứng phó cả về phương thức quản lý lẫn việc ứng dụng công nghệ thông tin. Về mặt quản lý, cơ quan thuế sẽ kết hợp chặt chẽ với các tổ chức chính trị của đơn vị chi trả thu nhập và hội đồng tư vấn thuế phường, xã để nắm chắc thông tin về người phụ thuộc, trên cơ sở đó kiểm soát trở lại việc kê khai của cá nhân nộp thuế. Bên cạnh đó, cơ quan thuế sẽ tăng cường kiểm tra, đối chiếu giữa bản kê khai và hồ sơ chứng minh người phụ thuộc để phát hiện các dấu hiện khai gian, khai trùng để xử lý. Về mặt công nghệ, ngay sau khi cá nhân nộp thuế nộp bản khai và hồ sơ chứng minh người phụ thuộc thì toàn bộ những dữ liệu này sẽ được nhập vào hệ thống dữ liệu thông tin quản lý thuế, đồng thời với mỗi người phụ thuộc sẽ được phát một mã nhận diện. Trên cơ sở đó, bất cứ trường hợp nào khai trùng, mã nhận diện sẽ phát hiện và cho phép loại bỏ. Theo kinh nghiệm của nhiều chuyên gia nước ngoài về lĩnh vực này thì việc sử dụng mã nhận diện sẽ cho phép loại bỏ gần như hoàn toàn những trường hợp khai trùng về người phụ thuộc, các dữ liệu về thu nhập của cá nhân nộp thuế cũng sẽ được các đơn vị chi trả thu nhập khai và được nhập vào dữ liệu quản lý của cơ quan thuế. Cá nhân có thu nhập khai không đúng thu nhập dữ liệu máy tính sẽ báo để cơ quan thuế biết. Trong giai đoạn đầu triển khai Luật Thuế TNCN, cơ quan thuế chủ yếu dùng biện pháp kiểm tra, nhắc nhở để người nộp thuế khai đúng, đầy đủ. Nhưng nếu nhắc nhở rồi mà cá nhân vẫn vi phạm thì cơ quan thuế sẽ áp dụng các hình thức xử lý nghiêm theo quy định tại Luật Quản lý thuế, tức là vi phạm nhẹ thì phạt cảnh cáo, hành chính, vi phạm nặng có thể bị truy tố xử lý hình sự.

... đến các tình huống phát sinh

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Đối với trường hợp một cá nhân có nhiều khoản thu nhập, trong đó có những khoản thu nhập “chính ngạch” (tức là thông qua cơ quan chi trả thu nhập, nhưng cũng có những khoản thu nhập từ “tiểu ngạch”, tức là những khoản thu nhập nhỏ lẻ nhận được từ các đơn vị khác, ngành thuế sẽ xử lý theo hướng: đối với những cá nhân đã có mã số thuế thì áp dụng mức khấu trừ thu nhập 10%; cá nhân không có mã số thuế sẽ áp dụng mức khấu trừ 20%. Việc áp dụng mức khấu trừ cao gấp 2 lần sẽ bắt buộc cá nhân phải cân nhắc về việc đăng ký sử dụng mã số thuế, tạo cơ sở khoa học cho việc quản lý thuế TNCN.

Một nghịch lý gần như hiển nhiên trên thực tế là những cá nhân có thu nhập hạn hẹp, chủ yếu là tiền công, tiền lương thì bị kiểm soát chặt, hầu như không sót đồng nào, nhưng những người mà địa vị chính trị cho họ những đặc quyền đặc lợi từ việc nhận quà biếu, quà tặng bằng tiền thì việc kiểm soát thu nhập lại rất khó! Theo phân tích của Tổng cục Thuế thì quà biếu, quà tặng là một trong những khoản thu nhập phải chịu thuế TNCN nên đơn vị chi quà tặng phải có trách nhiệm cung cấp thông tin cho cơ quan thuế để tính vào thu nhập của cá nhân khi quyết toán. Mặc dù thừa nhận rằng, với điều kiện hiện nay của Việt Nam, để kiểm soát được chính xác, đầy đủ mọi khoản thu nhập của cá nhân trong nền kinh tế là rất khó, nhưng bằng các cơ chế khai thuế, quyết toán thuế và cung cấp thông tin, sẽ hạn chế được phần nào việc thất thu thuế đối với các khoản quà tặng. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý là, không phải tất cả các khoản quà tặng đều phải tính thuế mà chỉ có một số loại quà tặng mà Luật Thuế TNCN quy định thuộc diện chịu thuế mới phải tính thuế bao gồm cổ phiếu, bất động sản chuyển nhượng... Riêng những khoản quà biếu bằng vàng hoặc tiền lại chưa được xác định là thu nhập chịu thuế nên với những khoản này, cá nhân không phải kê khai thu nhập với cơ quan thuế, mà chỉ phải kê khai tài sản hàng năm theo Pháp lệnh Công chức và pháp lệnh phòng chống tham nhũng.

kế toán hà nội - công ty dịch vụ kế toán hà nội đã phát triển như thế nào - kế toán 247, dịch vụ kế toán, đào tạo kế toán, tin tức kế toán
Trả lời câu hỏi, liệu có công bằng không khi có một số khoản thu nhập lại được loại trừ khi tính thu nhập chịu thuế, Tổng cục Thuế cho rằng, việc đưa một số khoản như khoán công tác phí, khoán văn phòng phẩm, điện thoại, trang phục... từ thu nhập của cá nhân ra khỏi thu nhập chịu thuế (theo quy định của Luật Thuế TNCN) hoàn toàn đúng về mặt đạo lý bởi đây là những khoản mà doanh nghiệp phải chi ra để đảm bảo cho người lao động có điều kiện để làm việc. Tuy nhiên, lợi dụng cơ chế này, trên thực tế sẽ có cơ quan, doanh nghiệp sẽ đưa thêm một số khoản chi tiền lương tiền công dưới hình thức khoán này để làm giảm thu nhập chịu thuế. Với trường hợp này, cơ quan thuế đã tính đến các giải pháp để hạn chế và ngăn chặn. Về cơ chế, mọi khoản chi khoán đều có quy định của Nhà nước, ví dụ với công chức có định mức cụ thể về từng khoản mục; với doanh nghiệp thì có mức không chế tối đa của mỗi khoản bằng 2 lần áp dụng đối với công chức. Bên cạnh đó, khoản chi cho người lao động sẽ được tính trừ vào thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) của doanh nghiệp nên khi tiến hành quyết toán thuế TNDN, nếu phát hiện những khoản chi quá lớn hoặc bất thường, cơ quan thuế sẽ so sánh, đối chiếu để xác định được chính xác số chi trên thực tế theo đúng định mức. Ngoài ra, theo quy định của Luật Quản lý thuế, cơ quan thuế được quyền ấn định thuế trong trường hợp các khoản chi bất hợp lý, không tương đồng, phù hợp với các doanh nghiệp kinh doanh có cùng ngành nghề, quy mô. Khi đã ấn định thuế TNDN rồi thì phần thu nhập chênh lệch còn lại sẽ được tính vào thu nhập của cá nhân. Với những cơ chế khá chặt chẽ như vậy thì tin rằng, chỉ có những doanh nghiệp chưa hiểu rõ về pháp luật thuế mới lựa chọn việc khai gian để trốn thuế.

Cũng khẳng định năng lực của mỗi cán bộ thuế có ý nghĩa quyết định trong việc kiểm soát thu nhập cá nhân, Tổng cục Thuế cho biết, hiện nay, để triển khai có hiệu quả Luật Thuế TNCN, ngành thuế đã điều chỉnh lại chức năng nhiệm vụ của các bộ phận trong cơ quan thuế, đồng thời rà soát, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ theo hướng tăng cường những cán bộ có năng lực, phẩm chất chính trị tham gia quản lý thuế TNCN. Bên cạnh đó, ngành thuế đã triển khai tập huấn rất kỹ về nội dung và kỹ năng quản lý cho toàn thể đội ngũ cán bộ thuế trong cả nước, đặc biệt là những cán bộ liên quan trực tiếp đến quản lý thuế TNCN. Cùng với những nỗ lực đó, ngành thuế đang khẩn trương hoàn tất việc xây dựng các quy trình, biện pháp nghiệp vụ theo hướng vừa đề cao chức trách của cán bộ trong việc kiểm tra, kiểm soát, vừa khơi dậy năng lực năng động, sáng tạo trong bản thân mỗi công chức. Ngoài ra, với những cán bộ có thành tích tốt, ngành thuế sẽ có hình thức biểu dương khen thưởng kịp thời, nhằm thúc đẩy họ vươn lên phấn đấu quản lý thuế TNCN nói riêng và quản lý thuế nói chung ngày càng tốt hơn, góp phần đưa Luật Thuế TNCN sớm phát huy hiệu quả trong cuộc sống./.